Hy thiêm còn được gọi với nhiều cái tên khác nhau như cỏ đĩ, chó đẻ hoa vàng, hy tiên, hy kiểm thảo, cứt lợn hoa vàng,… Đây là loại dược liệu quen thuộc, được sử dụng làm thuốc phổ biến nhờ có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe.
Hy thiêm là một loại thảo dược mọc hoang, có sức sống mạnh mẽ, được tìm thấy ở nhiều nơi trên nước ta. Ngoài tên gọi này, người ta còn gọi nó là cây hy kiểm thảo, lưỡi đồng, cây cỏ đĩ, nụ áo rìa, dương thỉ thái,… và nhiều cái tên khác tùy thuộc mỗi địa phương.
Hy thiêm mọc hoang ở nhiều nơi được dùng làm thuốc chữa bệnh
Cây hy thiêm thuộc họ Cúc (Asteraceae), có tên khoa học là Siegesbeckia Orientalis Lin Asterraceae.
Cây hy thiêm là cây thân thảo, có chiều cao trung bình từ 30cm – 40cm, một số cây phát triển mạnh lên đến 1m. Thân cây có màu xanh lục, phân thành nhiều nhánh nhỏ, bên ngoài được bao bọc bởi một lớp lông tuyến mịn. Cây có mùi hôi khó chịu như phân lợn, vì thế người ta còn gọi loại cây này là cứt lợn hoa vàng.
Lá cây hy thiêm mọc đối xứng, dài từ 4cm – 10cm, rộng khoảng 3cm – 6cm. Lá có hình như quả trám, một số có hình tam giác hoặc hình mũi mác. Cuống lá ngắn, phần đầu nhọn, ngoài mép có răng cưa nhưng không đều. Trên mặt lá có 3 gân chính lớn nổi rõ, mặt dưới có một lớp lông mịn.
Hy thiêm có hoa màu vàng, mọc thành từng cụm. Trên cuống hoa cũng có lông, khi chạm vào sẽ dính vào người. Vì đặc điểm này mà nhiều người còn gọi dược liệu là cây cỏ đĩ. Hoa thường nở vào tháng 4, 5 đến tháng 8,9. Từ tháng 6 – tháng 10 là thời gian cây đậu quả, quả có màu đen, hình trứng, thuôn, dài tầm 3mm, rộng khoảng 1mm.
Dược liệu mọc hoang ở nhiều nơi, nhất là tại các khu đất ẩm, ven đường, bờ ruộng, bờ sông,… Chúng thường mọc theo đám, phát triển mạnh mẽ vào mùa xuân và mùa hè. Bạn có thể tìm thấy hy thiêm ở khắp các tỉnh thành trong cả nước.
Trong đó, dược liệu được tìm thấy nhiều tại các tỉnh miền núi phía Bắc, chẳng hạn như Lào Cai, Hà Giang, Hòa Bình, Lai Châu, Yên Bái,… Vì nhiều lợi ích mà hy thiêm mang lại nên hiện nay tại một số vườn thảo dược trong nước đã triển khai nuôi trồng và khai thác làm thuốc.
Có thể sử dụng toàn thân cây làm thuốc chữa bệnh
Toàn bộ thân cây được sử dụng làm thuốc chữa bệnh.
Tùy khí hậu từng nơi mà thời gian thu hoạch hy thiêm sẽ thay đổi linh hoạt. Theo đó, thời điểm tốt nhất thường vào tháng 4 – tháng 6, trước khi chúng bị tàn lụi khi mùa đông đến. Cây lúc này sẽ ra ít hoa hoặc chưa ra hoa. Thu hái phần lá, thân, không dùng phần gốc và rễ cây.
Sau khi thu hái, dược liệu được rửa sạch, loại bỏ các phần bị úa, sâu bệnh. Để dược liệu ráo nước rồi cắt thành các đoạn từ 3cm – 5cm. Để bảo quản dùng lâu hơn, bạn có thể phơi nắng 4 – 5 ngày hoặc sấy khô với nhiệt độ từ 50 độ C đến 60 độ C.
Thành phẩm thu được có màu nâu tro hoặc màu đen, thân cây hình ống tròn và lá nhăn khô như trà. Bảo quản dược liệu trong lọ hoặc túi kín, để nơi khô ráo, tránh ẩm mốc, côn trùng làm hư hại dược liệu.
Hy thiêm có chứa các thành phần hóa học chính như daturosid, orientin, darutigenol, alkaloid, melampolid, darutin,…
Tính hàn, vị đắng, cay và có chứa lượng độc tính nhỏ.
Quy vào hai kinh Can và Thận.
Từ xưa người ta đã sử dụng cây hy thiêm làm thuốc chữa bệnh. Ngoài ra, y học ngày nay cũng tìm ra được nhiều lợi ích mà dược liệu này mang lại. Cụ thể như sau:
Tác dụng của cây hy thiêm trong điều trị bệnh dưới gốc nhìn Đông và Tây y
Từ các lợi ích trong Y học cổ truyền lẫn Y học hiện đại, hy thiêm được sử dụng làm dược liệu trong Đông y và là thành phần trong một số thuốc Tây y. Công dụng nổi bật nhất là giúp hỗ trợ điều trị bệnh xương khớp, thoái hóa cột sống, đau mỏi vai gáy, bảo vệ dịch khớp, giảm phù nề chân, chữa mụn nhọt, nóng trong, giảm khàn ho, mất giọng,…
Như đã đề cập, hy thiêm là dược liệu mọc hoang ở nhiều nơi, được sử dụng làm thuốc điều trị bệnh. Tham khảo ngay một số bài thuốc thường được áp dụng dưới đây:
Bài thuốc trị sưng đau, đinh nhọt
Bài thuốc chữa cảm mạo, phong hàn gây tiêu chảy
Bài thuốc chữa phong thấp
Bài thuốc trị ngứa lở loét, ung nhọt sưng độc
Bài thuốc chữa hễ ăn vào là nôn mửa
Bài thuốc phong tê thấp, đau nhức xương khớp
Bài thuốc chữa phong thấp, miệng méo mắt xiên
Dùng dược liệu riêng lẻ hoặc kết hợp với các vị thuốc khác theo hướng dẫn
Bài thuốc giúp mạnh gân cốt, đen tóc, đen râu, chữa méo miệng, sùi bọt mép
Bài thuốc chữa phong hàn, cảm mạo
Bài thuốc chữa mất ngủ, suy nhược thần kinh
Bài thuốc chữa viêm khớp dạng thấp, viêm đa khớp
Bài thuốc trị rắn cắn, đinh nhọt sưng tất, xuất huyết
Bài thuốc chữa tê mỏi và đau nhức xương khớp, tay chân
Bài thuốc chữa đau nhức xương cốt, phong thấp
Bài thuốc chữa cảm mạo
Bài thuốc chữa đau lưng mỏi gối
Bài thuốc chữa ung nhọt phát bối
Bài thuốc chữa bán thân bất toại
Bài thuốc ổn định huyết áp, trị huyết áp cao
Bài thuốc chữa mất giọng do nhiễm gió
Bài thuốc chữa mụn đầu đinh sưng đau, phát bổi ở lưng
Hy thiêm là dược liệu quen thuộc, được sử dụng làm thuốc chữa trị nhiều bệnh lý. Tuy nhiên dược liệu có chứa một lượng độc tố nhỏ, khi dùng cần thận trọng. Tốt nhất trước khi sử dụng bạn đọc nên lưu ý các vấn đề như sau:
Sử dụng đúng liều lượng, không lạm dụng và tự ý kết hợp thuốc bừa bãi
Hy thiêm là tên gọi của vị dược liệu được sử dụng rộng rãi từ xưa cho đến nay. Với nhiều lợi ích đối với sức khỏe, dược liệu có mặt trong nhiều bài thuốc chữa bệnh và là thành phần của thuốc tân dược. Tuy nhiên để đảm bảo an toàn sức khỏe, nếu bạn có nhu cầu sử dụng nên tham khảo ý kiến bác sĩ, thầy thuốc trước khi dùng.
Nguồn: Hy thiêm có tác dụng gì? Dùng thế nào tốt nhất cho sức khỏe
">